Türkiye’nin İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan Niğde, köklü tarihi ve çok katmanlı kültürel yapısıyla öne çıkan şehirler arasında bulunuyor. Bugün sakin bir Anadolu kenti olarak bilinse de Niğde’nin kökeni binlerce yıl öncesine uzanıyor. Coğrafi konumu, verimli ovaları ve önemli geçiş yolları üzerinde yer alması, bu toprakların tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmasına neden oldu. Niğde’nin bugünkü kimliği, farklı dönemlerde yaşanan bu tarihsel birikimin bir sonucu olarak şekillendi.
Niğde topraklarında ilk yerleşim izleri
Niğde’nin kökeni araştırıldığında, bölgedeki insan varlığının tarih öncesi çağlara kadar uzandığı görülüyor. Yapılan kazılar ve yüzey araştırmaları, Niğde çevresinde Kalkolitik ve Tunç Çağı’na ait izlerin bulunduğunu ortaya koyuyor. Özellikle Bor Ovası ve çevresi, tarıma elverişli yapısıyla erken dönem topluluklar için cazip bir yaşam alanı sundu. Bu dönemde Niğde, hem yerleşim hem de ticaret açısından önem kazanmaya başladı. Anadolu’nun iç kesimlerinde yer alması, bölgeyi doğu ile batı arasında doğal bir köprü haline getirdi.
Antik çağda Niğde ve çevresindeki uygarlıklar
Antik dönemde Niğde ve çevresi, Hititler başta olmak üzere birçok büyük medeniyetin egemenliği altına girdi. Hititler döneminde bölge, askeri ve idari açıdan stratejik bir noktada yer aldı. Daha sonra Frigler, Asurlar ve Persler bu topraklarda iz bıraktı. Antik kaynaklarda Niğde’nin bulunduğu alanın, ticaret yolları üzerinde yer alan önemli merkezlerden biri olduğu aktarılıyor. Bu dönemde inşa edilen yerleşimler ve savunma yapıları, bölgenin tarihsel önemini artırdı. Helenistik dönemde ise Niğde, kültürel etkileşimin yoğun yaşandığı bir merkez haline geldi.
Roma ve Bizans dönemlerinde Niğde’nin rolü
Roma İmparatorluğu’nun Anadolu’ya hâkim olmasıyla birlikte Niğde ve çevresi yeni bir döneme girdi. Roma döneminde bölge, askeri yolların geçtiği bir güzergâh üzerinde bulunuyordu. Bu durum, Niğde’nin hem güvenlik hem de ticaret açısından önemini korumasını sağladı. Roma’dan sonra Bizans egemenliği altına giren Niğde, uzun yıllar sınır bölgelerinden biri olarak kullanıldı. Bizans döneminde inşa edilen kaleler ve dini yapılar, kentin tarihsel dokusunun önemli parçaları arasında yer aldı. Bu dönemde Niğde, Anadolu’nun iç kesimlerinde savunma hattının önemli bir unsuru olarak öne çıktı.
Türklerin Anadolu’ya gelişiyle Niğde’nin dönüşümü
Niğde’nin tarihinde yeni bir sayfa, Türklerin Anadolu’ya yerleşmesiyle açıldı. Malazgirt Zaferi sonrasında Türkmen boyları bölgeye gelerek kalıcı yerleşimler kurdu. Selçuklu döneminde Niğde, Anadolu’nun önemli şehirlerinden biri haline geldi. Bu dönemde camiler, medreseler ve kervansaraylar inşa edilerek şehir sosyal ve kültürel açıdan gelişti. Niğde adı da bu süreçte yaygınlaşarak kullanılmaya başlandı. Selçuklu mimarisinin izleri, günümüzde hâlâ şehirde görülebiliyor ve Niğde’nin Türk-İslam kimliğinin temellerini oluşturuyor.
Osmanlı döneminden Cumhuriyet’e uzanan süreç
Osmanlı Devleti döneminde Niğde, idari açıdan önemli bir merkez olarak varlığını sürdürdü. Tarım ve hayvancılığın yanı sıra ticaret faaliyetleri de bu dönemde gelişti. Osmanlı yönetimi altında şehir, düzenli bir yerleşim yapısına kavuştu. Cumhuriyet’in ilanından sonra Niğde, modernleşme sürecine dahil oldu ve idari yapısı yeniden şekillendi. Bugün Niğde, geçmişten gelen kültürel mirasını koruyan ve bu mirası günlük yaşamın bir parçası haline getiren şehirlerden biri olarak dikkat çekiyor.
Niğde’nin kökeni, Anadolu’nun çok katmanlı tarihinin canlı bir yansıması olarak değerlendiriliyor. Binlerce yıllık medeniyetlerin izlerini taşıyan bu şehir, geçmişiyle bugünü bir araya getiren güçlü bir tarihsel kimliğe sahip bulunuyor.
Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım