Hızlı betonlaşan Şanlıurfa’da kıymet verilmeye bekleyen bir çok değerler var. Kitabeler, çeşmeler ve mezar taşları bunlardan bir kaçıdır.
Çeşmeler genellikte su ihtiyacını karşılamak için yaptırılmıştır. Çeşmeler medeniyet ve güzellik iddiası da taşır. Sevabı içinde çeşitli nedenlerde çeşme yaptıranlar var.Akmayan çeşmeler dini yönden vebal söz konusudur. Bu eserler ecdadın mührü durumunda değil mi?
Çeşmeler bakımsız. çeşmelerin korunması için neler yapılmalı.toplumda oturmuş bir yozlaşma var. Çeşmelerin muslukları çalınıyor. Bundan bıkanlar da. Çeşmeye yeni musluk takmayarak çalışması, insanların istifadesi engelleniyor. Tarihi çeşme fonksiyonunu kaybediyor.
Şanlıurfa'da tarihi çeşme olarak Emencekzâde, Firuz Bey, Hekim Dede, Şeyh Safvet, Yıldız Meydanı, Haydar Ağa, Hüseyin Ferideddin, Hafız Süleyman Bozan Efendi, Şehbenderiye, Sütçü Abdurrahman Efendi, Yıkık Sokak ve Hüseyniye Çarşısı adlarında 12 adet sokak çeşmesi bulunuyor.
Emencekzâde Çeşmesi¸ Kadıoğlu Camii avlu portalinin doğusuna bitişik bulunan bu çeşmenin kitabesinden h. 1138 (m. 1723) tarihinde Emencekzâde lakaplı bir hayırsever tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Bu çeşme aynı zamanda Karakoyun Deresi üzerindeki su kemeri vasıtasıyla şehre gelen Kehriz Suyu'nun çevredeki cami, hamam ve evlere dağıtımının yapıldığı "Taksimiye" görevini de görmekteydi.
Firuz Bey Çeşmesi; Yıldız Meydanı'ndaki h. 587 (m. 1191) tarihli Eyyûbi Medresesi'nin yerine h. 1196 (m. 1781) tarihinde yapılan Nakibzâde Hacı İbrahim Efendi Medresesi'nin güney cephesindedir. Kitabesine göre medrese ile aynı tarihte Firuz Bey tarafından yaptırılmıştır. Kitabede, buradan Kehriz Suyu'nun aktığı da belirtilmiştir. Çeşme nişinin kemeri ve köşe sütunçeleri taş süslemelidir.
Hekim Dede Çeşmesi
Hekim Dede Camii'nin kuzeybatı köşesine bitişik olarak inşa edilmiştir. Kare planlı ve beşik tonozlu bu çeşme, iki cepheli olması bakımından Şanlıurfa'da tek örnektir. Güney cephesindeki ta'lik hattıyla yazılmış kitabesi oldukça silik olup, sadece h. 1120 (m. 1708) tarihi okunabilmektedir. Çeşmenin her iki cephesi yivli ve mukarnas başlıklı köşe sütunçeleri ile dekorlanmıştır.
Şeyh Safvet Çeşmesi
Ellisekiz Meydanı'ndaki Şeyh Safvet Tekkesi'nin batı cephesinde yer alan bu çeşmenin kitabesinde h. 1309 (m. 1891) tarihinde Şeyh Safvet tarafından yaptırıldığı yazılıdır. Duvardan dışarıya taşkın durumdaki çeşme bu şekliyle 1909 tarihli Şehbenderiye Camii Çeşmesi'ni etkilemiştir.
Şu an, Su meydanında bulunan Kadıoğlu Caminin Avlu portalinin doğusuna bitişik olarak 1725 tarihinde yapılan Emencekzâde Çeşmesi ;1990-1995 yıllarında ŞURKAV tarafından onarılan çeşme; Evlerde su yok iken mahalle halkının su ihtiyacını karşılayan bu çeşme ne yazık ki şimdi fonksiyonsuz halde duruyor. Yine ulucami Medresenin güney duvarında 1781 tarihinde Firuz Bey tarafından yaptırılan çeşme de aynı durumdadır.
Tarihi çeşmelerin faal hale getirmemiz gerekmiyor mu?