Besin zehirlenmelerinde hastalık belirtilerinin 30 dakika ile 72 saat arasında ortaya çıkabildiğini söyleyen Acil Tıp Uzmanı Dr. Ayşegül İşlek Yüksel, “Eğer gastrointestinal sistem semptomlarının yanı sıra bilinç bulanıklığı, çift görme, baş ağrısı, nöbet gibi nörolojik belirtiler varsa; ishal ve kusmanın yanı sıra nefes darlığı veya solunum güçlüğü çekiliyorsa; kanlı ishal mevcutsa; ishal ile birlikte boyun sertliği ve ateş görülüyorsa; ölümcül konserve zehirlenmesi belirtileri varsa veya zehirlenme belirtileri 2 günden fazla devam ediyorsa vakit kaybetmeden acil servise başvurulmalıdır” dedi.
Son dönemde acil servis başvurularında besin zehirlenmesi vakalarında belirgin bir artış gözlemleniyor. Çoğu zaman hafif seyirli olsa da bazı bakteri türlerinin ölümcül sonuçlara yol açabildiğini belirten Dr. Yüksel, “Hangi besin, hangi bakteriyi taşır ve vücudumuz bu toksinlere nasıl tepki verir?” sorularını yanıtlayarak hayati uyarılarda bulundu.
Risk grupları
Besin zehirlenmesinin herhangi bir yiyecek veya içeceğin tüketimi sonucu meydana gelen enfeksiyon veya intoksikasyon durumuna verilen genel bir isim olduğunu ifade eden Dr. Yüksel, “Özellikle bebekler, çocuklar, gebeler, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler bu duruma karşı çok daha duyarlıdır. Yaz aylarında artış gösterse de kış aylarında da besin kaynaklı hastalıklar ağır seyredebilir, hatta ölümcül olabilir” dedi.
Vücudun savunma mekanizması
Besin zehirlenmelerinin en klasik belirtileri mide bulantısı, kusma ve ishaldir. Dr. Yüksel, “Bu semptomlar vücudun zehri dışarı atma yöntemleridir. Zehirli bir besin tüketildiğinde mide bulantısı, kusma ve ishal yoluyla toksin vücuttan uzaklaştırılır. Genellikle 1–3 gün içinde tam iyileşme sağlanır. Bu yüzden bulantı ve ishali önleyici ilaçları bilinçsizce kullanmamak gerekir. Ayrıca, ‘ishal ve kusmayı artıracak’ düşüncesiyle hiçbir şey yememek de yanlıştır” uyarısında bulundu.
Hangi bakteri hangi besinden bulaşır?
Dr. Yüksel, başlıca bakterileri ve kaynaklarını şöyle sıraladı:
Salmonella: Çiğ veya iyi pişmemiş tavuk, et, yumurta, balık ve pastörize edilmemiş sütler. Sokak sütleri ve kırık yumurtalar büyük risk taşır.
Clostridium botulinum (ölümcül konserve zehri): Ev yapımı veya doğru hazırlanmış olmayan konserveler. Botulinum toksini sinir sisteminde felce ve ölüme yol açabilir. Konservelerin şişkin veya bombe yapması uyarıcıdır.
E. coli: Çiğ veya iyi pişmemiş kıyma, pastörize edilmemiş sütler, kirli sularda yetişen sebze ve meyveler.
Staphylococcus aureus: İnsan derisi ve burun kaynaklıdır; süt ürünleri, salatalar, kremalı tatlılar, çiğ etlerde hızla ürer. Toksinler pişirme ile yok edilmez.
Bacillus cereus: Pişmiş pirinç, makarna, kremalı pudingler; uygun soğutma yapılmazsa hızla çoğalır.
Listeria monocytogenes: Çiğ et, tavuk, dondurulmuş besinler, peynir ve kremalar; soğuğa dayanıklıdır.
Vibrio türleri: Kabuklu deniz ürünleri ve az pişmiş deniz ürünlerinde; özellikle yaz aylarında artış gösterir. Kirli sularda vibrio, salmonella ve E. coli bir arada bulunabilir.
Belirtiler ve seyir
Besin zehirlenmelerinin genellikle aniden başladığını ve kontamine besin tüketildikten sonra belirtilerin 30 dakika ile 72 saat arasında ortaya çıkabileceğini belirten Dr. Yüksel, “Hastalıklı dönem genellikle 1–3 gün sürer, ancak bir haftaya kadar uzayabilir. Hastaların yüzde 90’ı basit gastrointestinal sistem semptomları ile başvurur” dedi.
Ne zaman acil servise başvurulmalı?
Dr. Yüksel, acil servise başvurulması gereken durumları şöyle açıkladı:
Nörolojik belirtiler: Bilinç bulanıklığı, çift görme, baş ağrısı, nöbet gibi semptomlar.
Solunum sıkıntısı: İshal ve kusmanın yanı sıra nefes darlığı veya solunum güçlüğü.
Süre ve şiddet: Kanlı ishal, ishal ile birlikte boyun sertliği ve ateş, belirtilerin 2 günden fazla sürmesi.
Botulizm şüphesi: Konserve tüketimi sonrası gelişen kas güçsüzlüğü ve nörolojik belirtiler. Zirai ilaç teması varsa mutlaka bildirilmelidir.
