Berdel Evliliklerinden Modern Aile Yapısına: "Eskiden Bir Yastıkta Kocanıyordu, Şimdi 1 Yılı Zor Görüyorlar"
Şanlıurfa’da boşanma oranlarındaki artış kamuoyunun gündeminde yer almaya devam ederken, geçmişten günümüze değişen evlilik kültürü de yeniden tartışılmaya başlandı. Nihat Tırpancı, yaptığı açıklamada özellikle berdel evlilikleri üzerinden toplumsal değişime dikkat çekti.
"Eskiden Berdel Vardı, Saygı Vardı"
Tırpancı, geçmişte yaygın olan berdel evliliklerinin bir yandan eleştirilen ama diğer yandan bazı yönleriyle işlevsel olduğunu söyledi. "Eskiden kız çocuğu başka yere gitmesin, kendi çevresinde kalsın diye berdel yapılırdı" diyen Tırpancı, o dönemde teknolojinin gelişmemiş olması ve toplumsal normların farklılığı nedeniyle çiftlerin evlenene kadar birbirini görmediğini vurguladı.
"Çocuklarımız mutlu olsun diye aileler böyle karar verirdi. Amca çocuğu, dayı kızı birbirine nasiptir denirdi. Ama artık bunların çoğu bitti."
"Severek Evleniyorlar Ama 1 Yılı Bile Göremiyorlar"
Yeni nesil evliliklere de değinen Tırpancı, geçmişte görücü usulüyle veya berdel yöntemiyle kurulan evliliklerin çoğunun 60–70 yıl sürdüğünü, ancak günümüzde çiftlerin tanışıp severek evlenmesine rağmen 1 yılı bile göremeden ayrıldığını söyledi. Bu durumu şu sözlerle değerlendirdi:
"Berdel evliliğinde çiftler birbirine çeki düzen verirdi. Çünkü kız kardeşim karşı tarafta, ben nasıl davranırsam o da öyle davranırdı. Aslında kötü gibi görünse de bazı yönleriyle sağlıklıydı."
"Eskiden Sevgi Sonradan Gelirdi, Şimdi Sevgiyle Başlayıp Sabırsızlıkla Bitiyor"
Tırpancı, geçmişte eşlerin birbirine zamanla alıştığını, sevginin evlilik sürecinde geliştiğini belirtti. Günümüzde ise sevgiyle başlayan evliliklerin hızla sona erdiğine dikkat çekti:
"Dedelerimiz, ninelerimiz 80–90 yaşına kadar berdelle evlendikleri eşlerine hâlâ saygı, sevgi duyduklarını söylüyorlar. O zamanlar büyükler karar verirdi, şimdi her şey çiftlerin elinde ama birliktelikler kısa sürüyor."
Toplumsal Değişim Evlilik Dinamiklerini Etkiliyor
Tırpancı'nın açıklamaları, Şanlıurfa’daki artan boşanma oranları ile birlikte, geçmiş ile bugün arasında köprü kurarak toplumsal yapıdaki dönüşüme dikkat çekiyor. Berdel gibi geleneksel evlilik modellerinden bireysel tercihlere uzanan süreç, hem aile yapısını hem de evliliklerin dayanıklılığını etkileyen önemli faktörler arasında yer alıyor.
Berdel Evliliklerinin Sosyal ve Ekonomik Temelleri
Berdel evliliklerinin tarihsel olarak kökleri olan bir gelenek olduğunu belirten Baykuş, özellikle kırsal kesimde görülen bu uygulamanın sosyal güvence ve dayanışma amacıyla ortaya çıktığını söyledi. Berdel, tarihsel olarak ekonomik ve toplumsal zorluklar nedeniyle aileler arasında karşılıklı olarak yapılan bir tür yardımlaşma olarak kabul edilmiştir. Bu tür evlilikler, geçmişte daha yaygınken, günümüzde modernleşme ile birlikte azalmıştır.
ŞANLIURFA BERDEL EVLİLİKLERİ
Şanlıurfa'da berdel evlilikleri, özellikle kırsal bölgelerde tarihi bir geçmişe sahip ve geleneksel bir uygulamadır. Bu tür evlilikler, iki ailenin karşılıklı olarak birbirlerinin çocuklarını evlendirmeyi kabul etmesiyle gerçekleştirilir. Berdel evliliklerinin kökeni, genellikle toplumsal dayanışma ve ekonomik sebeplerle ilişkilendirilir. Aileler, bu tür evliliklerle hem sosyal hem de ekonomik güvence sağlamayı amaçlamışlardır.
Berdel uygulaması, geçmişte özellikle göçebe yaşam tarzı ve kırsal kesimde daha yaygınken, günümüzde modernleşme, kentleşme ve eğitim seviyesinin artmasıyla daha az görülmektedir. Bununla birlikte, Şanlıurfa gibi kırsal yerleşimlerde geleneksel uygulamalar hala bazı aileler tarafından sürdürülmektedir.
Berdel evlilikleri genellikle gönüllülük esasına dayanır, ancak bu tür evliliklerde bazen aile baskıları ve geleneksel değerler etkili olabilmektedir. Birçok insan, özellikle gençler, bu geleneksel evlilik düzenine katılmak zorunda kalabilir.
Bugün, bu tür evliliklerin bireysel özgürlükler ve insan hakları açısından tartışılmasına neden olmaktadır. Ancak, Şanlıurfa'da berdel evlilikleri hala sosyal bir olgu olarak varlığını sürdürmektedir, ancak sayısı giderek azalmaktadır.
Berdel'in Tarihçesi:
1. Osmanlı Dönemi ve Öncesi: Berdel uygulaması, Osmanlı İmparatorluğu’ndan çok daha önce, Orta Asya'nın göçebe toplumlarında başlamış olabilir. O dönemde, aileler arasında güven ve işbirliğini pekiştirmek için yapılan berdel evlilikleri, bazen bir borç ödeme ya da çıkar ilişkisi olarak kabul edilmiştir.
2. Toplumsal Dayanışma: Berdel, köy toplumlarında ekonomik ve sosyal destek sağlamak amacıyla yapılırdı. Zira aileler, maddi ya da manevi zorluklarla karşılaştıklarında, bu tür evlilik düzenleri birbirlerine yardım etmenin bir yolu olarak görülürdü.
3. Evlilikte Karar Verme: Berdel evliliklerinde, genellikle aileler arasında anlaşma ve rıza ön planda olsa da, zaman zaman gençlerin gönüllü olmamaları da söz konusu olabilirdi. Çiftlerin bazen tanımadıkları bir kişiyle evlenmesi gerekirdi.
4. Cumhuriyet Dönemi ve Günümüz: Cumhuriyet’in ilk yıllarında bu gelenek hala yaygın olsa da, özellikle kentleşme, eğitim seviyesinin artması ve modernleşme ile birlikte berdel evliliklerinin sayısı azalmaya başlamıştır. Bugün ise bu tür evlilikler, büyük şehirlerde çok daha nadir görülmekte ve genellikle kırsal alanlarda yaşanmaktadır.
Berdel Evliliklerinin Nedenleri ve Sakıncaları:
- Berdel evliliklerinin en büyük nedenlerinden biri, aileler arası anlaşmalar ve ekonomik sıkıntılardır. Bazen zorlama olmadan, her iki tarafın da rızasıyla gerçekleştirilmiş olsa da, evliliklerin bazen gönül rızasına dayanmaması ve baskılarla yapılması sakınca oluşturabilir.
- Toplumda, berdel evliliklerinin genellikle dışarıdan gelen gözlemcilere göre olumsuz yorumlar almasına neden olan faktörler; bireysel özgürlüklerin kısıtlanması, aile baskısı ve geleneksel değerlerin dayatılmasıdır.
Günümüzde ise berdel evlilikleri, insan hakları ve özgür irade temelinde ele alınan evlilik anlayışlarına ters düştüğü için çok daha az rastlanır hale gelmiştir.
