Stres, hayatın olağan akışında insanın fiziksel, duygusal ve zihinsel sınırlarının zorlanmasıyla ortaya çıkan bir uyum sağlama çabının sonucu olarak öne çıkıyor. Bireyin yaşamını olumsuz etkileyebilen bu durum, doğru yönetildiğinde ise ciddi bir motivasyon ve güç kaynağına dönüşebiliyor. Medicana Sağlık Grubu Psikoloji Bölümü’nden Klinik Psikolog Burçin Deniz, stresle başa çıkma yöntemleri hakkında bilgi verdi.
Klinik Psikolog Burçin Deniz, “Stresi düşman olarak görmeyebilirsiniz. Doğru dozda ve yönetilebilir olduğunda motivasyonu artıran ve performansı güçlendiren bir yakıt haline gelebilir” mesajını verdi.
Stresin 3 Aşaması
Stresin insan hayatında bir “fon müziği” gibi işlev gördüğünü ifade eden Deniz, stresin bazen harekete geçirmeye, bazen uyum sağlamaya yardımcı olduğunu, bazen ise tükenmeye yol açtığını belirtti.
Stresin üç aşamada kendini gösterdiğini anlatan Klinik Psikolog Deniz:
Alarm Aşaması: Beden baskıya veya tehlikeye karşı uyarılır; örneğin sunum öncesi kalbin hızlanması veya ellerin terlemesi, vücudun ‘savaş ya da kaç’ moduna geçtiğini gösterir.
Direnme Aşaması: Beden ve zihin strese uyum sağlar ve çözüm üretmeye çalışır; zor bir projeyi tamamlamak için konsantre olmak buna örnektir.
Tükenme Aşaması: Stres uzun süre devam ederse enerji kaynakları tükenir; yorgunluk, kaygı, fiziksel rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. Sürekli baskı altında kalan kişi bitkin hissedebilir veya sık sık hastalanabilir.
Stresin Belirtileri
Klinik Psikolog Deniz, stresin çok yönlü olduğunu ve fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal alanlarda kendini gösterebileceğini belirtti:
Fiziksel: Baş ağrısı, kas gerginliği
Zihinsel: Dikkat dağınıklığı, karar vermede zorlanma
Duygusal: Kaygı, sinirlilik, üzüntü
Sosyal: Daha az iletişim kurma, ani tartışmalara girme
Stresle Baş Etme Yöntemleri
Burçin Deniz, stresle başa çıkmanın iki ana stratejiye ayrıldığını söyledi:
Problem Odaklı Başa Çıkma: Stresin kaynağını çözmeye yönelik aktif bir yaklaşım. Örneğin, sınav kaygısı yaşayan bir öğrenci, eksik konuları tamamlamak ve plan yapmak gibi somut adımlar atabilir.
Duygu Odaklı Başa Çıkma: Stresin kaynağı yerine yarattığı duygusal etkileri düzenlemeye odaklanır. Örneğin, kontrol edilebilen ve edilemeyen durumları ayırarak enerji ve odağı sadece kontrol edilebilen şeylere yönlendirmek stresi azaltır.
Stresten Korunma Yöntemleri
Klinik Psikolog Burçin Deniz, stresin etkilerini azaltmak için yapılması gerekenleri şöyle sıraladı:
“Hayır” demeyi öğrenmek ve gereksiz iş veya talepleri nazikçe reddetmek
Görevleri önem ve aciliyetine göre önceliklendirmek
Düzenli uyku, egzersiz ve dengeli beslenme
Sorunları ve ihtiyaçları zamanında ve net iletmek
Problemlere çözüm odaklı yaklaşmak ve küçük başarıları kutlamak
Duygusal ve sevgi dolu iletişim kurmak
Günlük görevleri planlamak ve zaman sınırları koymak
Hobiler ve ilgi alanlarına zaman ayırmak
İş ve özel hayat arasında net sınırlar belirlemek
Güvenilen kişilerle sık iletişim kurmak
Değişen planlara uyum sağlamak ve mükemmeliyetçi olmamak
Klinik Psikolog Deniz, bu yöntemlerin stresin hem yoğunluğunu hem de olumsuz etkilerini azaltmada etkili olduğunu vurguladı.
